Дьобуруопа үгүс дойдуларын фашистыы Германияны кытта куодарыһыыларын туһунан биһиги кыракый бэлиэтээһиммит тахсыбытын кэннэ (Кыым. –13.02.2025) сорох ааҕааччылар ханнык да чахчылар, фактар, сыыппаралар суохтар диэн астымматахтарын биллэрдилэр. Норуот хаһыата «Кыым» бэйэтин ааҕааччыларын интэриэстэрин уонна көрдөһүүлэрин убаастыырын быһыытынан, Дьобуруопа дойдуларын фашистыы Германияҕа көмөлөрүн туһунан билигин дьиҥнээх чахчылары аҕалабыт.
Германия союзниктарын көмөлөрө (Кыһыл Аармыйаны утары туруорбуттара):
Финляндия: 450 тыһ. саллааты уонна эписиэри, 2047 тэргэни (артиллерия орудиетын) уонна миномёту, 86 тааҥканы, 307 сөмөлүөтү;
Венгрия: 400 тыһ. саллааты уонна эписиэри, 200 тэргэни уонна миномёту, 160 тааҥканы, 100 сөмөлүөтү;
Италия: 335 тыһ. саллааты уонна эписиэри («Италия» диэн дивизияларга), 925 тэргэни уонна миномёту, 61 тааҥканы, 83 сөмөлүөтү;
Болгария: Хара муораҕа Германия хараабылларын арыаллааһын, бааһырбыттары эмтээһин, ыскы-лааттары, тимир суоллары харабыллааһын, бартыһаа-ннары сойуолааһын уо. д. а. дьайыылар.
Германия кыайбыт уонна оккупациялаабыт дойдулара:
Норвегия уонна Дания: холбоһон 15 тыһ. саллааты уонна эписиэри («Нордланд» диэн дивизия);
Польша: 500 саллааты уонна эписиэри, 621 тэргэни, 40 тааҥканы, 130 сөмөлүөтү;
Чехословакия: 450 саллааты уонна эписиэри, 1,4 мөл. устуука бинтиэпкэни уонна бэстилиэти, 4246 тэргэни уонна миномёту, 1633 сөмөлүөтү, 35 тааҥканы, 885 чэпчэки тааҥканы, 75 куйахтаах массыынаны, 797 тааҥканы, 62 тыһ. бүлүмүөтү;
Румыния: 500 тыһ. саллааты уонна эписиэри, 3255 тэргэни уонна миномёту, 60 тааҥканы, 423 сөмөлүөтү;
Австрия: 1 мөл. 200 тыһ. саллааты уонна эписиэри, 507 тэргэни, 13780 таһаҕас тиэйэр массыынаны уонна оптуобуһу;
Хорватия: 110 тыһ. саллааты уонна эписиэри;
Албания: 7 тыһ. саллааты («Скандерберг» диэн хайалаах сиргэ сэриилэһэр дивизия);
Голландия, Бельгия, Люксембург: холбоон 110 тыһ. киһини (кинилэр «Лангемарк», «Валлония», «Недерланд», «Ландстром Недерланд», СС сэриилэрин «Фламандия» диэн легиона);
Франция (сирин-уотун үстэн биирэ оккупацияламмыта): 140 тыһ. киһи (ол иһигэр 130 тыһ. аармыйаҕа ыҥырыллыбыт киһи, 10 тыһ. бэйэлэрин баҕаларынан сэриигэ аттаммыт дьон), 10 тыһ. сөмөлүөт мотуорун, 4 тыһ. сөмөлүөтү, 172 тааҥканы, 4695 тэргэни, 2,3 мөл. таһаҕас тиэйэр массыынаны, оптуобуһу, араас мааркалаах кыра массыынаны, 5 тыһ. паровоһу.
Нейтральнай дойдулар:
Швеция: 10 тыһ. киһи бэйэлэрин баҕаларынан Кыһыл Аармыйаны утары сэриилэспиттэрэ. Маны таһынан, Германияҕа көмө быһытынан сэрии сэбин, өҥнөөх металлары, ыстаалы, тимир уруудатын, кирэдьиити биэрбитэ;
Португалия: Германияҕа көмө быһыытынан сэрии сэбин оҥорууга туһаныллар вольфрамы биэрбитэ;
Испания: Германияҕа көмөлөһөн 50 тыһ. киһи бэйэтин баҕаларынан Кыһыл Аармыйаны утары сэриигэ кыттыбыта (кинилэр «Күөх (голубая) дивизияларга» бааллара;
Швейцария: Германияҕа көмөнү оҥорботоҕо, ньиэмэстэр мантан чаһыны, аҕыйах туочунай приборы ылбыттара.
Онон, Дьобуруопа дойдулара фашистыы Германияҕа көмөлөспүттэрэ кырдьык уонна чахчы. Маны хайдах даҕаны мэлдьэһиэххэ табыллыбат. Бу устуоруйа чахчыта уонна кырдьыга Дьобуруопа дойдуларын билиҥҥи көлүөнэлэрин өйдөрүгэр-санааларыгар кыайан умнуллубакка (маны «историческая память народов» дииллэр), кинилэргэ уйулҕа ыарыыта буолан сылдьар. Ол иһин кинилэр фашистыы Германияны Кыайыы Улуу бырааһынньыгын – ыам ыйын 9 күнүн анаан-минээн бэлиэтээбэттэр. Онно эбии кэнники 50 сыл устата (1975 сылтан ыла) биһиги бу бырааһынньыгы бүттүүн норуотунан ураты, улахан ньиргиэрдээхтик, аан дойдуну барытын умсугутан, ымсыырдан туран бэлиэтиирбитин дьобуруопалар эмиэ сөбүлээбэттэр, истэригэр улаханнык кыһыйаллар.
Билиҥҥи тыҥааһыннаах кэмҥэ маннык быһыы-майгы баарын биһиги эмиэ билиниэхпитин наада.
Николай НИКОЛАЕВ, үлэ бэтэрээнэ, Дьокуускай