Быйыл Арассыыйаҕа биллэриллибит Учуутал уонна уһуйааччы сыла түмүктэнэрэ кылгас кэм хаалла. Хас биирдии оскуола бу бэлиэ сылга араас тэрээһиннэргэ кыттан ураты суолу историяҕа хаалларда.
Биһиги бүгүҥҥү ыалдьыппыт, Е.Е.Протопопов аатынан Саһыл орто оскуолатын директора, Зинаида Николаевна Пугачева, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна.
Зинаида Николаевна, кылгастык бэйэҥ төрдүҥ- ууһун, педагогическай династияҥ туһунан билиһиннэриэҥ дуо? Учуутал идэтин таларгар төрөппүттэрин сабыдыала баар дуо?
Биһиги Еремисовтар педагогическай династия Үөһээ Бүлүүттэн төрүттээхпит. Еремисовтар удьуордаан учуутал идэтин талбыттарыгар улахан акылааты Сэмэккээн оҕонньор уурбута. Кини 19-с үйэ иккис анаарыгар Далыр нэһилиэгэр Күүлээт Мөрөөйүтэ диэн сиргэ олорбут. Сэмэккээн оҕонньор бэйэтин кэмигэр прогрессивнай өйдөөх-санаалаах киһи буолан, алта оҕотун барыларын үөрэхтээх дьон буоллуннар диэн Далыр бастакы сүһүөх оскуолатыгар үөрэттэрбит.
Улахан уол Василий Семенович учуутал идэтин баһылаан, 31 сыл төрөөбүт улууһугар алын сүһүөх учууталынан үлэлээн, элбэх көлүөнэ ыччаты үөрэх сырдык аартыгар сирдээбит. Иккис уола Яков Семенович 1927 сылтан төрөөбүт үөскээбит Далырыгар үлэлиир. Кини математик идэтин баһылаан, Далыр нэһилиэгэр бастакы үрдүк үөрэхтээх киһи буолбута. ССРС народнай учуутала Михаил Андреевич Алексеев ахтыытыгар: «Яков Семенович математик буоларбар суол арыйбыт учууталым буолар» — диэн махтанар. Сэмэккээн улахан кыыьа Екатерина Семеновна идэтинэн учуутал. Кыра уола, биһиги эһэбит Николай Семенович Еремисов Саха АССР үтүөлээх учуутала, «Бочуот знага» уордьан кавалера, «1941-1945 сылларга килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээллэээх, саха тылын учуутала. Николай Семенович Далыр нэһилиэгэр бастакынан Саха АССР үтүөлээх учуутала диэн ааты ылбыта.
Биһиги ийэбит Иванова (Еремисова) Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, Герой ийэ, «Саха -Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы фонда стипендиата. 1991 сыллаахха «Кыыс Куо» үөрэх программатын уонна онно туттуллар көмө пособиены оҥорон улууска, республикаҕа биһирэбил ылбыта. Төрөөбүт улууһугар 41 сыл учууталлаабыта.
2001 сыллаахха Николай Семенович 1932 сыллаахха саҕалаабыт суолун үс көлүөнэ утумнаан 11 учуутал 249 сыл ыччаты иитигэ- үөрэтиигэ үлэлээбит Еремисовтарга Үөһээ Бүлүү улууһун педагогтарын династията аат иҥэриллибитэ. Билигин Еремисовтар педагогическай династиябыт кэҥээн, педагог идэтинэн төрдус көлүөнэ үлэлээн эрэр, уопсай педагогическай стажпыт — 400 сыл.
Аҕабыт Николай Яковлевич Иванов география учуутала, 1963 сыллаахха үлэтин саҕалаабыта. Өр сылларга Мэйик орто оскуолатын директорынан үлэлээбитэ. Ити кэмнэргэ Мэйик оскуолата авторскай оскуола буолан республикаттан бэрт элбэх делегация кэлэн үлэ уопутун атастаһан барара.
Биһиги бииргэ төрөөбүттэртэн төрдүөн үөрэх эйгэтин талбыппыт. Улахан убайбыт Михаил Николаевич Еремисов Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, «ХХ-с үйэ спордун лауреата» бэлиэлээх, сууккалаах сүүрүүгэ норуоттар икки ардыларынааҕы спорт маастара. Эдьиийим Дария алын сүһүөх кылаас учуутала этэ. Кыра балтыбыт Марина Николаевна Нам улууһугар ситиһиилэхтик үлэлии сылдьар. «Ураты оҕо эйгэтэ», «Өбүгэлэрбит оонньуулара» диэн авторскай кинигэлэрдээх.
Билигин биһиги аҕабыт өттүнэн үһүс көлүөнэ учуутал идэтин талан үлэлии сылдьаллар. Сиэн бырааппыт Анатолий Анатолиевич Иванов, төрөөбүт дойдубутугар Мэйиккэ, эһэтин туйаҕын хатаран оскуола директора.
Мин кыра эрдэхпиттэн ийэлээх аҕабын үтүктэн учууталлаах оонньуур этим. Кылааһым оҕолорун, балтыларбын үөрэтэрим. Алын кылааска үөрэнэ сылдьан учуутал буолуохпун баҕарар этим. Кэлин учуутал буоларбар ийэм өйөөн, билигин үөрэх эйгэтигэр үлэлии-хамсыы сылдьабын.
Аан бастаан ханна учууталынан анаммыккыный, бастакы выпуһуҥ?
1996 сыллаахха Н.Г.Чернышевскай аатынан Бүлүүтээҕи педагогическай училищены кыһыл дипломунан бүтэрбитим. Аан бастаан Аллараа Бэстээх алын сүһүөх оскуолатыгар ананан үлэбин саҕалаабытым. Миэхэ үһүс кылааһы анаабыттара, онон бастакы үөрэнэччилэрим 1999 сыллаахха оскуола орто сүһүөҕэр үктэммиттэрэ.
Билигин оскуола директорынан үлэлии олороҕут. Салайар оскуолаҥ үлэтэ—хамнаһа туохтан тутулуктааҕый?
Билиҥҥи кэмҥэ оскуола үлэтэ оҕону иитиигэ -үөрэтиигэ туһуланар. Мин санаабар, хас биирдии төрөппүт, учуутал, тэрилтэ салайааччылара бары биир санааны ылынан, хас биирдии оҕо сайдарыгар-үөрэнэригэр улахан усулуобуйа оҥоруута буолар. Оҕо бары өттүнэн сайдыытыгар оскуола төрөппүтү кытта ыкса ситимнээхтик үлэлиир. Уол оҕону төрүт үгэскэ иитэр сыаллаах Аҕа Сүбэтин тэрийбиппит.
Билиҥҥи туругунан 54 үөрэнээччилээхпит, 21 учууталлаахпыт. Оскуолабытыгар саҥа ирдэбилинэн «Точка роста», Оҕо көҕүлээһинин киинэ, музей, спортивнай кулууп, театр тус былаанынан салайтаран үлэлии олороллор.
Оскуола хапытаалынай өрөмүөнүн кэмигэр бүтэрэн киирдигит?
2021 -2022 үөрэх дьылыттан «Үөрэхтээһин» федеральнай программатыгар олоҕуран, оскуолабытыгар хапытаалынай өрөмүөн саҕаламмыта. «ТЭЛ» ХЭТ генеральнай директора Михаил Данилов ылсан үлэбитин саҕалаабыппыт.
Оройуон дьаһалтата, үөрэх салалтата өйөөн, кэмигэр былааннаммыт үлэ эрдэ бүтэн оҕолор, төрөппүттэр үөрүүлэригэр саҥа, сырдык, ыраас аныгы олоххо эппиэттиир оскуолаҕа киирбиппит.
Быйыл Арассыыйаҕа биллэриллибит Учуутал уонна уһуйааччы сылыгар коллектив элбэх ситиһиилэннэ. Кыайыы төрдө туохха сытарый?
Бу ааһан иһэр үөрэх дьыла Учуутал уонна уһуйааччы» сылынан биллэриллибитэ иитэр-үөрэтэр үлэҕэ элбэх ситиһиилэри аҕалла. Ол курдук, биһиги учууталларбыт быйылгы ситиһиилэринэн киэн туттабыт. Любовь Юрьевна Степанова, Екатерина Алексеевна Тарабукина Ньурба куоратыгар «Мин уонна наставнигым» өрөспүүбүлүкэ иһинэн ыытыллыбыт идэлээх күрэххэ түмүктүүр түһүмэххэ Томпо оройуонун аатыттан ситиһиилэхтик кыттан кэлбиттэрэ. Никифоров Артур Николаевич, Петров Альберт Иннокентьевич «Учитель – профессия мужская» өрөспүүбүлүкэтээҕи идэлээх күрэххэ лаурет үрдүк аатын ылбыттара.
Бу үөрэх дьыла саҕаланыытыгар алын сүһүөх кылаас учуутала Степанова Любовь Юрьевна «Лучший педагог-наставник» күрэххэ 100 бастыҥ наставник иһигэр киирэн Ил Дархан Айсен Николаев бириэмийэтин тутта.
Бэс ыйыгар Чурапчыга ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи педагогическай дьаарбаҥка чэрчитинэн ыытыллыбыт «Бастыҥ иитэр үлэ штаба» көрүү- күрэҕэр 3 миэстэни ылбыппыт. Ити күрэххэ кыттыы түмүгүнэн, үс үөрэнээччи, үс алын сүһүөх кылаас учууталлара уонна директор сүбэһитэ балаҕан ыйын бүтүүтэ Вдадивосток куоракка «Океан» оҕо киинигэр слекка ситиһиилээхтик кыттан кэллилэр.
Быйылгы саамай үрдүк ситиһиибит — Россия үрдүнэн ыытыллыбыт «Самая читающая школа» күрэххэ кыайыылаах үрдүк аатын ылбыппыт.
Оҕолорбут ситиһиилэрэ, араас тэрээһиннэргэ кыттыылара сылтан сыл ахсын элбээн иһэр.
Биһиги ситиһиибит — кыайыыбыт оскуола коллектива биир санаанан үлэлиирбит туоһута.
Бу ахсынньы ыйыгар оскуолаҕыт 100 cааһын бэлиэтээри бэлэмнэнэ сылдьаҕыт?
Е.Е.Протопопов аатынан Саһыл уопсай үөрэҕин орто оскуолата быйыл үбүлүөйдээх 100 сыла. Оскуолабыт үтүө үгэстэри харыстааччы, бастаан тэриллиэҕиттэн учууталларынан сыаната биллибэт үөрэхтээһин уопутун уонна кинини кыайыыларынан аатырдыбыт үөрэнээччилэрдээх — ураты эйгэлээх үтүө дойду буолар. Хас биирдии көлүөнэ үөрэнээччитигэр — оскуола сырдыгы, саҥаны саҕар тапталлаах уонна күндү, билиини эрэ биэрэринэн муҥурдаммат, маны сэргэ дьиҥ олоххо кытта үөрэтэр. Саҥа ситиһиилэргэ дьулуурдаах, үлэни өрө тутар педагогтардаах, үөрэхтээһиҥҥэ баай уопуттаах, идэлэрин таһымын толору баһылыыр учууталлардаах буолан, тэрилтэбит өрүүтүн сайдыы суолун тутуһар. Саһыл орто оскуолата 100 сылын туоллар да, билигин даҕаны эдэрдии эрчимин ыһыктыбат, дууһата эдэр, талааннар тахса тураллар, айар үлэнэн, саҥа бырайыактарынан өрө күүрэн олорор.
Коллектив бары тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кыттар
Саһыл орто оскуолатын делегацията Ньурбаҕа
Лена Слепцова