– Садуоба 90-с сыллартан Саха сиригэр киэҥник тарҕаммыта. Бу көрүҥҥэ үс интеллектуальнай оонньуу холбоммута: саахымат, дуобат, баарыс. Онон бу күрэххэ ханнык баҕарар таһымнаах күрэхтэһээччи тэҥҥэ кыттыан сөп буолбута. Садуоба баар буолуоҕуттан Саха сиригэр отучча чемпионат ааста. Чемпионакка куруук элбэх киһи кыттааччы. Ол садуоба киэҥник тарҕаммытын көрдөрөр. Быраабылатын кэпсээтэххэ, түргэн саахымакка биир киһиэхэ биэс мүнүүтэ бэриллэр, түргэн дуобакка – үстүү мүнүүтэ. Баарыска икки партия оонньонор. Онон баарыска эмиэ кыайыахха да, тэҥнэһиэххэ да сөп. Садуоба өссө сайдан, Россия, аан дойду таһымыгар тахсар кыахтаах өй оонньуута, – диэн кэпсээтэ Кузьма Иванович, Мотрена Кузьминична төрөппүт уола.
Олунньу 23 күнүгэр Мотрена Кузьминична биир хостоох дьиэтигэр бу оонньуу үчүгэй, үрдүк таһымнаахтык тэриллэн ааста. Хаһан баҕарар, ханна да буоллун хайа да тэрээһин ыытылларыгар ол ону көҕүлүүр киһи хайаан да баар буолар. Тэрээһини да ыытыы араастаах. Табыллыбатах тэрээһин да ханна барыай? Баар бөҕө. Бу тэрээһиҥҥэ сылдьыбыт киһи быһыытынан толору эрэллээхтик этэбин, барыта табылынна. Тэрээһин киһитэ аҕыйаҕа ыытыллар сиринэн быһаарыллыбыт. Ону бары өйдүөхтэрэ дии саныыбын. Мотрена Кузьминична отой эдэр эрдэҕиттэн умсугуйан дьарыктаммыт оонньуута кэлин сылларга тэнийиитэ мөлтөөн эрэриттэн сүрдээҕин хараастар. Бу кэмнэргэ бастакы Президеммит көҕүлээһининэн саахымат оонньуута сөргүтүллэр даҕаны, улуус иһигэр тарҕаныыта син биир мөлтөх. Бу оонньууну саастаах көлүөнэ эрэ баар буолан көҕүлүү сатыыр. Ити көстүү дэҥ буолар улуус иһинэн, киин бөһүөлэккэ буолар күрэхтэһиилэргэ арылхайдык көстөр. Олоҕун тухары доҕор гынан кэлбит дьарыга маннык уостуох курдук балаһыанньаҕа киирэн иһиитэ кинини долгутар, барыбытыгар да ол оннук санааны үөскэтэр.
Дьэ, итинник санаалар түмүллэн кини олорор кыараҕас дьиэтигэр ити оонньууну тэрийэргэ санаммыта саарбахтаммат. Суруйуу саҕаланыытыгар этиллибитн курдук саахымат диэн тыл отучча сыллааҕыта айыллыбыт саҥа интеллектуальнай оонньуу сонун аатын саҕаланыытыгар бастакынан турар.
Саахымат – са, дуобат – дуо, баарыс – ба, эбэтэр садуоба.
Аҕыйах киһилээх күрэхтэһии ыксала суох барда. Ол курдук саахымакка сүүрбэ мүнүүтэ, дуобакка уон мүнүүтэ бэрилиннэ. Баарыспыт икки оонньуу. Күрэхтэһиини, тэрийээччи уола Кузьма Иванович иилээн-саҕалаан ыытта.
Бу кыракый хоско маннык күрэх тэриллибитэ бэсиһин буолла. Бастакы саҕалааһын күрэхтэһиини М. К. Саввина аҕыс уонун туолбут үбүлүөйүгэр анаан тэрийбитэ Иккис күрэхтэһиини Саха АССР тэриллибитэ сүүс сылыгар анаан ыам ыйын үһүс күнүгэр 2022 сыл буолбута. Үһүс күрэхтэһии Үлэ сылыгар анаан дьахталлар истэригэр Галина Канашова спонсордаан тэриллибитэ. Ол тохсунньу сүүрбэ тоҕус күнүгэр 2023 сыллаахха этэ. Төрдүс садуоба успуорт уопсастыбата тэриллибитэ сүүс сыллаах үбүлүөйүгэр ананан былырыын тохсунньу үһүс күнүгэр тэриллибитэ.
Мотрена Кузьминична, аҕыс уонун биэс сааһыгар чугаһаата. Эдэр эрдэҕиттэн дьаһаллааҕын бу да сырыыга толору көрдөрдө. Ол курдук хас биирдии кыттааччыга сахалыы улахан чааскы туттарда. Онтубут дьахтарга «Эбээ чааскыта», эр киһиэхэ «Эһээ чааскыта» диэн суруктаах. Чааскылары бэйэтэ үлэһэн суруйтаран аҕалтарбыта барыбытын соһутта да, үөртэ да. Бары эрдэ бэрт дуона суох хаччы хомуйан биэрбиппит. Аны хас бииррдиибитигэр махтал сурук туттарда. Ол онно «1941-1945сс Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 80сылынан уонна Аҕа дойдуну көмүскээччи күнүнэн ыытыллыбыт САДУОБА, күрэхтэһиигэ көхтөөхтүк кыттыбыккар махтанабыт!
Чөл олоҕу, спорду өрө тутан, доруобай, дьоллоох, уһун үйэлэн!
«Садуоба түмсүү» диэн суруктаах.
Дьахталларга М. Р. Филиппова бастаата. Эр дьоҥҥо Никифоров С. А. Кинилэргэ кыраамата уонна арчылыырга аналлаах туойтан оҥоһук. Ол онно уматаргв анал хоруопкаҕа кытыан угуллубута баар.
Саха киһитин сиэринэн толору астаах сандалы тэриллибит. Дьиэлээх хаһаайка асчытын билэбит. Оннук да буолла. Минньигэс да минньигэс саламаата остуолун биир күндү бүлүүһэтэ.
Аныгы сиэринэн үөрүүлээх остуол аһа сиэнэ оҥорбут торда остуол ортотугар баар. Онтубут «САДУОБА-2025» диэн суруктаах.
Бары кини ыалдьытымсах дьиэтиттэн илии тутуурдаах, сүрүнэ бу оонньуу уостан хаалбатар ханнык диэн санаалаах тарҕастыбыт.
Степан Никифоров, Хаандыга