Улуу Кыайыы 80 сылыгар аналлаах Өрөспүүбүлүкэ кинигэтин оҥорууга көмөлөһө сылдьан, билиэҥҥэ түбэспит дьон ортотугар биир дойдулааҕым Николай Данилович Колодезников-Ньукуус баарын булан соһуйдум уонна муодарҕаатым. Ол кэнниттэн хасыһан көрбүппэр, фроҥҥа буолбут дьикти түбэлтэ көстөн таҕыста.
Кырдьык, Н. Д. Колодезников-Ньукуус (26(13). 12.1917–8.11.1985) 1942 с. от ыйыгар сэриигэ ыҥырыллыбыт. Онтон сотору кэминэн Смоленскай куорат аннынааҕы биир кыргыһыыга сэриилэһэр чааһа төгүрүктээһиҥҥэ түбэһэн, Ньукуус эмиэ билиэҥҥэ түбэспит. Ньиэмэстэр билиэннэйдэри поезка олордоору тимир суол ыстаансыйатыгар үүрэн аҕалбыттар. Бу кэмҥэ сэбиэскэй самолеттар ыстаансыйаны буомбалаабыттар.
Бу түмүгэр буолбут мучумаан кэмигэр Ньукуус биэс-алта киһини кытта чугастааҕы ойуурга куоппут. Хас да хонук ойуурга саһа сылдьыбыт дьону НКВД-лар, ойууру тараахтаан ньиэмэстэри көрдүү сылдьан, тутан ылбыттар уонна доппуруостаары ыстаапка аҕалбыттар. Доппуруоһу аатырбыт СМЕРШ салаата ыытар эбит. Бу бириэмэҕэ билиэннэйдэри кытта элбэхтик ньаҕайдаһа барбакка ыстараап-батальоҥҥа ыыталлара.
Доппуруоска Ньукууһу ханнык омуккунуй диэн ыйыппыттар. Онуоха биһиги киһибит: «Сахабын», – диэбитин, биир офицер үөрэ түспүт: «Мин урут Алдаҥҥа үлэлээбитим, сахалары билэбин. Кинилэр олус көнө, чиэһинэй дьоннор. Сахалар бары үчүгэйдик ыталлар, тииҥи харахха түһэрэллэр», – диэн кэпсээн үлүмнэтэн барбыт.
Ону бэрэбиэркэлээри СМЕРШ дьоно Ньукууһу таһааран ыттаран көрөргө быһаарбыттар. Балтараа сүүс хаамыылаах сиргэ биэс кэнсиэрбэ бааҥкатын түгэҕинэн уурбуттар уонна ытыалаа диэбиттэр. Ньукуус кыҥаан баран, биэс буулдьанан биэс бааҥканы тэһитэ ытыалаан кэбиспит. СМЕРШ дьоно сөҕүү-махтайыы бөҕө буолбуттар, доппуруоһу тохтотон, саҥа докумуону оҥорон, урукку сэриилэспит чааскар төннөҕүн диэбиттэр уонна алҕаан атаарбыттар. Бу курдук Ньукуус дьолугар СМЕРШ салаатыгар сэрии иннинэ сахалары кытта алтыспыт, кинилэри норуот быһыытынан билинэр уонна убаастыыр, чиэһинэй уонна кырдьыксыт нуучча офицера баар буолан, биһиги киһибит ыстарааптыыр чааска түбэспэтэх.
Бэйэтин сэриилэһэр чааһыгар төннөн, Ньукуус хорсуннук сэрилэһэн, сэриини Берлиҥҥэ түмүктээбитэ. Аармыйаҕа улаханнык убаастааннар «Хорсунун иһин», «Берлини ылыы иһин» уо. д. а. мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.
Кэлин сэрии уонна үлэ бэтэрээнэ буолан, Ньукуус элбэхтэ чиэстэммитэ, бастыҥ үлэһит буолан эмиэ хайҕанар этэ. 1963 сыллаахха сайын Охотскай Перевозка Мас Аппаҕа окко Ньукууһу кытта бииргэ үлэлээбит буоламмын, мин кинини эмиэ үчүгэйдик билэбин. Олус үчүгэй, сымнаҕас майгылаах, үлэҕэ бастыҥ, туйгун булчут, талааннаах уус (кыдама, атырдьах, кыраабыл бөҕөтүн отууга олорон оҥорбута), күөсчүт бастыҥа диэн мин өйдөөн-санаан хаалбыппын.
Бу биригээдэҕэ Сырдаабыттан Ньукуус, Мөлөкүүр Ким, Өлүөс Тарааһап, Ковлеков Вячеслав бааллара. Колодезников Ким-Нууччахаан кэлэ-бара сылдьыбыта. Кинилэр бары сымнаҕас майгылаах, үлэҕэ кыһамньылаах, дьулуурдаах, бииргэ үлэлиир дьонноругар истиҥ сыһыаннаах барахсаттар этилэр. Ол иһин кинилэр ааттарын нэһилиэнньэ умнубат.
Николай НИКОЛАЕВ, үлэ бэтэрээнэ, Дьокуускай