Минньигэс астаах Томпо оройуонун асчыттарын кытта билсэбит.
Александра Юмшанова, Мэҥэ Алдан:
Олунньу ыйтан врачебнай амбулаторияҕа поварынан үлэлии сылдьабын. Ыарыһахтарга менюнан астанар. Холобур, уопсай остуол диэн баар, ону таһынан диагнаһынан туспа ас астанар.
Астыырбын олус сөбүлүүбүн. Аһы рецебинэн, эбэн-көҕүрэтэн, айан даҕаны астыахха сөп. Балыыһаҕа повар миэстэтэ таҕыста диэбиттэригэр, төһө да салыннарбын, сөбүлэспитим. Анал үөрэҕим суох, ол эрээри, баҕалаах буоллахха ханнык баҕар үлэни үлэлиэххэ сөп дии саныыбын. Ол эрэн, ас астыыр улахан эппиэтинэс буоллаҕа.
Биэс кыыстаахпын. Улахан кыыс Айта куоракка ыал буолан олорор, икки эмдэй-сэмдэй уол оҕолоохтор. Икки кыыһым Нерюнгри куоракка олороллор, ыаллар, иккиэн үстүү оҕолоохтор. Төрдүс кыыһым, Ангелинам, 1 курс устудьуона, ЯФЭК-кэ экономист-бухгалтер үөрэҕэр үөрэнэр. Кыра кыыс Наташа ахсыс кылаас үөрэнээччитэ, музыка оскуолатыгар фортепиано кылааһыгар дьарыктанар. Аҕыс сиэннээхпин.
Кэргэним Александр Сергеевич Верхоянскайтан төрүттээх, спортзалга үлэлиир. Быйыл ох саанан ытыыга маастар нуорматын толорон бу аҕыйах хонуктааҕыта Саха сирин маастарын дастабырыанньатын илиитигэр тутта. Ол биһиги дьиэ кэргэн улахан үөрүүбүт буолар.
Оҕолорбут сайылыы кэллэхтэринэ, айылҕаҕа сынньанарбытын, сир астыырбытын сөбүлүүбүт. Оҕуруот араас үүнээйилэрин олордобут. Күһүнүн кэнсиэрбэлээн кыһынын аһыыр аспытын хаһаанабыт. Сиэннэр барахсаттар сибэккилэргэ, оҕуруот аһыгар уу кутуһан күүс-көмө буолаллар.
Иллэҥ кэммэр сакааска да, атыыга да астааччыбын. Ону таһынан иистэнэрбин, ардыгар баайарбын сөбүлүүбүн.
Автолина Егорова, Кириэс Халдьаайы:
– 2003 сыллаахтан оскуолаҕа поварынан үлэлиибин, үлэлии сылдьан үөрэммитим. Күн биллибэккэ ааһар. Оҕолорго менюга суруллубут аһы астыыбын. Кухняҕа аҕыс киһи үлэлиир, 191 оҕону аһатабыт. Кастрюля макарон 11 кг буолар, күҥҥэ 80 солк. Астарын сөбүлүүллэр, ордук эт миинэ, Саха республикатын күнүгэр саламаат, алаадьы астааччыбыт. Мин санаабар барыта астыырга чэпчэки, сорох күн добавка көрдүүллэр. Үлэҕэ астыыр нуорманан буолан үчүгэй.
Изольда Степанова, Ударник:
Мин 2002 сылтан повардыыбын. Күһүҥҥү практикаҕа боруобалаан көр диэн көрдөһөн киллэрбиттэрэ. Сарсыарда сэттэ аҥаартан тугу астыырбын бэлэмнээн саҕалыыбын. Күҥҥэ иккитэ аһатабын. Биһиги оҕолорбут босхо аһыыллар. Быйыл үөрэх дьылыттан биһиги оскуолабытыгар төрүт үгэстэри сөргүтэр туһуттан нэдиэлэҕэ биирдэ сахалыы менюну киллэрбиппит. Оҕолор ордук баахылалаах күөрчэҕи сөбүлүүллэр.
Астыырга ыарахан ас диэн суох быһыылаах. Оҕо тэрилтэтигэр быраабыланы тутуһан астыыбын. Дьиэбэр – тугу сөбүлүүрбүнэн, сатыырбынан. Ону таһынан – дьиэ-уот оҥоруута, оҕуруот көрүүтэ, сир астааһын уо.д.а.
Саамай судургу рецепт: «Рогалик». 250 г ынах арыыта, 500 г үүт, биир пачка доруоһа, ыстакаан аҥаара саахар наада.
Евгения Егорова, Арыы Толоон:
Үлэбин сөбүлүүбун. Күнүм үөрэ-көтө ас астааһы-ныгар ааһар. 2002 сыллаахха оскуолаҕа асчытынан киирбитим. Оччолорго дириэктэр Тимофеев В.И. сүбэлээн, киниэхэ махталым улахан, кини көҕүлээһининэн повар куурустарыгар үөрэммитим. Билигин анал үөрэхтээхпин.
Бастакы, иккис бүлүүдэлэри, хомпуоту, бурдук аһын, сибиэһэй оҕуруот аһыттан салааттары астыыбын. Оҕолор көрдөөтөхтөрүнэ, үөрэ-көтө добавка кутабыт.
Кэргэним Ньурба улууһуттан төрүттээх. Биһиги икки кыыс оҕолоохпут. Улахан дьон буолан номнуо үлэһиттэр, уол сиэннээхпит. Сүөһү ииттэбит, кыра-кыратык оҕуруот олордобун. Иллэҥ кэммэр оҕуруонан вышивкалаан дьарыктанааччыбын.
Капиталина Саввина, Кириэс Халдьаайы:
2011 сылтан повардыыбын, онтон оскуолаҕа 1996 сылтан үлэлиибин. Бастаан 1996 сыллаахха иһит сууйааччынан киирбитим. Остолобуойбутугар аҕыс киһи үлэлиир: уборщица, оробуочай, хаһаайыстыба сэбиэдиссэйэ. Билигин 195 оҕо үөрэнэр. Алын сүһүөх оҕолоро босхо аһыыллар. Кинилэргэ 119 солкуобай көрүллэр, онтон улахан сүһүөхтэргэ – 80 солкуобай. Оҕолор астарын сөбүлүүллэр, ордук эт миинин, духуопкаҕа буспут аһы. Сайын лааҕырга үлэлиибин. Повар үлэтэ түбүктээх, сылаалаах.
Иллэҥ кэммэр кинигэ ааҕааччыбын, сороҕор иистэнээччибин уонна дьиэ ис-тас үлэтэ ханна барыай? Куруук үлэлии-хамныы, сөбүлүүр дьарыктарбынан дьарыктана сылдьарбын сөбүлүүбүн. Оҕолорум улаатаннар үлэһиттэр, биир уолум студент.
Мин рецебым судургу: «Корейскай салаат». Хортуосканы теркалыыбыт, буспут эт фаршын, чеснок эбэбит.
Матрёна Охлопкова, Кириэс Халдьаайы:
«Сырдыкчаана» уһуйааҥҥа 2009 сыллаахтан поварынан үлэлиибин. Тааттаттан ыал буолан кэлэммин, үлэ көрдөөбүтүм. Уолбар Кешаҕа уһуйааҥҥа миэстэ ыйыта кэлэн баран, таарыччы бэйэбэр үлэ булбутум. Үлэлии сылдьан кооперативнай техникумҥа повар идэтигэр кэтэхтэн үөрэммитим. Миигин кытта иккис поварынан Виктория Семеновна үлэлиир. Уһуйааммытыгар 57 оҕо сылдьар. Биир оҕо күннээҕи аһылыга 141 солкуобайга тэҥнэһэр. Бэлэм меню биэрэллэр, онон күннээҕи аспытын буһарабыт. Саха сирин күнүгэр саламаат, алаадьы, күөрчэх киирэр.Сарсыарда сэттэ чаастан үлэбит саҕаланар. Бу смена сарсыардааҥҥы уонна күнүскү аһылыгы буһарар.
Иллэҥ кэммэр баайабын. Чугас дьоммор сибиитэрэ, сэлиэччик, эһээхийдэргэ комбинезон, пинетка, бэргэһэ, шарфик, үтүлүк баайабын, күрүчүөгүнэн салфетка баайарбын сөбүлүүбүн.
Кэргэним Охлопков Петр Михайлович Кириэс Халдьаайы орто оскуолатыгар физкультура учууталынан үлэлиир. Хапсаҕайга, теннискэ, волейболга ситиһиилээхтик күрэхтэһэр. Улахан уолум Кеша СХТ устудьуона. Теннис, бильярд, баскетбол дьарыгар сылдьыбыта. Музыка оскуолатын прикладной салаатын бүтэрбитэ. Кыра уол Миша сэттис кылааска үөрэнэр. Бильярдынан, тенниһинэн, сүүрүүнэн дьарыктанар. Музыкальнай оскуола хореография салаатын бүтэрбитэ. Билигин ырыаҕа уонна фотостудияҕа сылдьар.
«Печенье домашнее» рецебэ: биир бааҥка сгущенка, 200 г ууллубут маргарин, үс сымыыт, 1 ч. нь. сода, туус, бурдук.
Алена Тарабукина, Кириэс Халдьаайы:
– 2011 сылтан балыыһаҕа үлэлиибин, соҕотох поварбын. Повар үөрэхтээх буолан миэхэ чэпчэки, бэйэм да ас астыырбын кыра эрдэхпиттэн сөбүлүүбүн. Үлэм сарсыарда эрдэ саҕаланар. Сиэстэрэттэн хас ыарыһах баарын ыйытабын. Ыарыһахтарбар сарсыарда хааһы, чэй бэлэмниибин. Онтон иһит сууйабын. Күнүс миин, торуой, хомпуот, кисиэл буһарабын. Биэс күн үлэлиибин, икки өрөбүллээхпин. Үксүгэр сахарнай диабеттаах, быар, бүөр, куртах ыарыылаахтар киирэллэр. Ол иһин нормативы тутуһан менюнан астыыбын. Наһаа туустаах-тумалаах көҥүллэммэт. Астарыгар тотор, минньигэс гына кыһаллабын. Өрөбүлбэр дьиэ кэргэммэр ас астыырбын туохтааҕар да ордоробун.
Прасковья Кривошапкина, Мэҥэ Алдан:
Мэҥэ Алдан амбулаториятыгар икки сыл повардаабытым. Сүрүн үлэһит уурайбытыгар ыҥыраннар үлэлии киирбитим. Мин «Технолог национальных блюд» диэн идэлээхпин. Үлэм чааһа сэттэттэн саҕаланар этэ. Ыарыһахтар астарын менюнан көрөн астаабытынан бараҕын. Аһылык аайы остуол тардан ыарыһахтары аһатар, иһиттэрин сууйар, анал хостору сууйар – барыта повар үлэтэ. Ас нуорманан астанар. Билиҥҥи сыананан, биир киһиэхэ күннээҕи нуорманан 150-180 солкуобай буолара буолуо. Ыарыһахтар итии, дьиэтээҕи курдук аһы ордороллор. Бурдук аһыгар олус үөрэллэр. Син бырааһынньыктааҕы аһы астаан күндүлүү сатааччыбыт. Арыылаах-сыалаах гыммаппыт, хайдах туох ыарыылаахтар сыталларынан, анал нүөмэрдэммит остуол диетатынан астыыр этибит.
«Рваный пирог» рецебэ: 200 г сымнаҕас маргарин, икки сымыыт, 1 ч. нь. сода, туус, 200 г саахар, 4 ост. нь. майонез, 400-500 г бурдук, повидло. Маны барытын мэһийэбит, икки гына аҥаардыыбыт. Противены арыынан сотобут. Тиэстэни тэнитэбит уонна үрдүнэн повидло эбэтэр моонньоҕон барыанньатын тэлгиибит. Повидло үрдүгэр тиэстэбит аҥаарыттан кымаахтаан ыла-ыла тэниччи саба уурталыыбыт. Духуопкаҕа 180-200° саһарчы буһарабыт.
Елена Сыромятникова, Саһыл:
– 1987 сылтан быстах тэрилтэлэргэ поварынан үлэлээбитим, оччолорго үөрэҕим суоҕа, 2013 сылтан – оскуолаҕа. Онно повар курсугар үөрэнэн билигин үлэлии сылдьабын. Күн күнүнэн ааһар, оҕолор астына аһаатахтарына миэхэ үөрүү. Кухняҕа иккиэбит. 55 оҕо, үлэһиттэр аһыыллар, благоустройство баар буолан үлэлииргэ чэпчэки, бырааһынньыктарга меню уларыйар, рациоҥҥа көҥүллэммэт ас диэн суох, добавка биэрэбит төһө көрдүүллэринэн.
Минньигэстик аһааҥ!
АЙГЫЛААНА.